مدرسة الزهرا
داها أوڭجه بحث ایدیلدیگی أوزره ، انگلیزلرڭ مسلمانلری قرآندن اوزاقلاشديرمه پلاننی بر غزته خبرندن أوگرنن بديع الزمانڭ روحنده فوق العاده بر تأثیر میدانه كلمش و ” قرآنڭ سونمز و سوندیریلمز معنوی بر كونش اولدیغنی ، بن دنیایه اثبات ایده جگم “ دییه رك حیاتنی بو دعواسنه آدامشدي .
بو پلانه قارشی استاد بدیع الزمانڭ دوشوندیگی چاره لردن بری ، عصرڭ احتیاجلرینه اویغون ، مسلمانلری فكرًا علمًا باتي قارشيسنده أوستون قونومه كتیره جك قوتلی بر اگیتیمی كرچكلشديرمكدي . بو دوشونجه دن حركتله طوغو آناطوليده كنديسنڭ ” مدرسة الزهرا “ اسمنی ویردیگی و عثمانلینڭ صوڭ دورنده أوچ اگیتیم قورومی اولان مدرسه ، مكتب و تكەیی برلشدیره رك بر أونیورسیته قورمق ایسته یوردی . مدرسة الزهرا أونيورسيته سنده أوچ شیئی كرچكلشديرمك آرزوسنده يدي :
١ - دینی علملرله فن علملرینی برلشديرمه
تنظيماتدن صوڭره قورولان آوروپەئی طرز مكتبلرده اوقویان كنچلر ماده جی بر آلت ياپي يه اوتورتولمش فنلرڭ تأثيريله اعتقادي يوڭدن شبهه لره دوشویورلر حتّا بعضیلری كفره كيرييورلردي . مدرسه لرده ایسه فنلرڭ قطعي اثبات ايتدكلري شيلر بیله تعصّب یوزندن بعضًا شبهه يله قارشيلانابيلييور ، ردّ ايديلييور ویا بعضًا بو فنلرله مشغول اولانلر تكفير ايديله بيلييوردي . استاد بدیع الزمان بو ایكی قوروم آراسنده كی اختلافی قالدیرمق ایچون دینی علملرله ، فن علملرينڭ قايناشمەسني ضروری كوردی . بو قايناشمه سایه سنده مدرسه و مكتب آراسنده كی دشمانلغی قالدیرمق ، ایكی طرفڭ ده اكسيكلريني كیدرمك ، زنگينلكلريني ایسه پایلاشدیرمق ایسته یوردی . بو قونوده شویله دییوردی : ” وجدانڭ ضیاسی ، علوم دینیه در . عقلڭ نوري ، فنون مدنیه در . ایكیسنڭ امتزاجیله ( قايناشمسيله ) حقیقت تجلّی ایدر . او ایكی جناح ایله طلبه نڭ همتی پرواز ایدر ( اوچار ) . افتراق ایتدكلری وقت ، برنجیسنده تعصّب ، ایكنجیسنده حیله ، شبهه تولّد ایدر ( طوغار ) . “
٢ - تكیه و مدرسه یی برلشديرمه
اسلامڭ ایلك دونملرندن اعتبارًا مسلمان طوپلوملرده مدرسه و تكیه ایكی اگیتیم قورومی اولارق فعاليت كوسترمشلردر . بو ایكی قوروم يوز ييللر بوینجه اويوم ایچنده حركت ایتمشلرسه ده زمان زمان اختلاف ایتدكلری ، بربرلرینه مخالفت ایتدكلری ده اولمشدی . عثمانلینڭ صوڭ دورنده ایسه بو اختلافلر داها دە آرتمش و بو طوروم مسلمانلر آراسنده كی برلك و برابرلگي زده له ييجي بر حال آلمشدی .
استاد ” مدرسة الزهرا “ أونيورسيته سنده فن علملریله دینی علملری برلشديرمه نڭ یاننده ، مدرسه ایله تكيه يي دە برلشديرمك ایسته یوردی . بو قونوده استاد شویله دیر : ” اسلامیت خارجده تمثّل ایتسه ( كورونور حاله كلسه ) ، برمنزيلي مكتب ، بر حجره سي مدرسه ، بر كوشه سی زاویه ، صالونی دخی مجمع الكل ( عمومي طوپلانمه یری ) ، بری ديگرينڭ نقصاننی تكمیل ایچون بر مجلس شورا اولارق ، بر قصر مشيّد نوراني ( نورلی یوكسك بر سرای ) تمثالنده عرض ديدار ایده جكدر ( كندینی كوستره جكدر ) . آینه كندنجه كونشی تمثیل ایتدیگی كبی ، شو مدرسة الزهرا دخی او قصر الهی يي خارجًا تمثیل ایده جكدر . “ [١]
٣ - اسلام برلگی
استادڭ بر مقصدی دە بتون اسلام أولكه لرندن بو مدرسه یه طلبه لر آلارق ، مسلمانلر آراسنده كی برلك وبرابرلگي كليشديرمكدي . بو قونوده شویله دیر : ” جامع الازهر آفریقه ده بر مدرسۀ عموميه اولدیغی كبی ، آسیه ، آفريقه دن نه قدر بویوك ایسه ، داها بویوك بر دار الفنون ، بر اسلام أونيورسيته سي آسیه ده لازمدر . تاكه اسلام قوملريني ، مثلا : عربستان ، هندستان ، ایران ، قفقاس ، توركستان ، ملتلری ، منفی عرقجیلق افساد ایتمه سین . حقيقي ، مثبت و قدسي و عمومی ملّيت حقيقيه اولان اسلامیت ملیتی ایله قرآنڭ اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ ( مؤمنلر آنجق قرداشدرلر ) قانون اساسيسي تام انكشافه مظهر اولسون . “ [٢]
حضرت استاد ، مصرده كي الازهر أونيورسيته سنڭ قرداشی حكمنده اولاجق اولان بو أونیورسیته نڭ مركزینی وانده دوشونویور ، بتلیس ، سعرد و دیاربكر كبی ايللرده شعبه لرینڭ اولمەسنی آرزو ایدییوردی . ” بر غایۀ خیالم “ دیدیگی بو مسئله اونڭ ایچون او قدر اهمّيتليديكه ، ” رسالۀ نورڭ حقیقتنه چالیشدیغم كبی ، اوڭا دە چالیشمشم “ دیمشدر .
مدرسة الزهرانڭ تملی آتيلييور
بدیع الزمان ، روم ایلی سیاحتندن دوندكدن صوڭره استانبولده یاقلاشیق بر سنه داها قالیر . بو دونمده ، او زمانە قدر تألیف ایتدیگی اثرلرڭ طبعي و نشریله مشغول اولور . [٣] بو صیره ده بالقان صاواشلري باشلامش و قوصوه استیلا ایدیلمشدر . بویله جه قوصوه ده تمللری آتیلان دار الفنونڭ انشاآتي دە طورمشدر . بدیع الزمان حضرتلری ، قوصوه أونيورسيته سنه تخصیص ایدیلن تخصيصاتي ، وانده تأسیس ایده جگی مدرسة الزهرا ايچون طلب ایدر . بو طلبی ده پادشاه طرفندن قبول ایدیلیر .
بدیع الزمان حضرتلری ، بو یاردیم سوزینی آلدقدن صوڭره ، ١٩١٢ ییلنڭ قيشنه طوغری وانه دوندي . چوق بویوك بر هيجان و غیرتله چاليشمه لره باشلادی . ایلك اولارق وانڭ ادرمید موقعنده كڭیش و كوزل بر اراضی تثبیت ايتدي. داها صوڭره دە ١٩١٣ ییلنڭ يازنده ، وانڭ ایلری كلنلری ایله قالابالق بر خلق كتله سنڭ اشتراك ایتدیگی برمراسمله ، غایۀ خیالم دیدیگی مدرسة الزهرا أونيورسيته سنڭ تملنی آتدی .
ادرميدده كي تمل آتمه مراسمنه اشتراك ایدن وانلی حقی ادرمید ، او كون وان والیسی تحسین پاشانڭ حاضرلاتديغي بیوك بر ضیافت ویریلدیگنی وشارقڭ و غربڭ عالی شخصیتی ، هذا بدیع الزمان ، ملّا سعید حضرتلري و اوگولريله تقدیم ایدیلن استادڭ تمله ایلك خرجی ، بالذّات كندیسنڭ قویدیغنی بیلدیرییور . [٤]
ادرمید ، وان كولنە بر یاریم آطه كبی كیرمش ، وانڭ اڭ أوڭلی میوه باغچه لرینه صاحب كوزل بر مكاندر . ذاتًا بديع الزمان حضرتلری ، اكثریتله شهردن اوزاق ، الهی صنعتلرله ایچ ایچه اولان ، كوزل تفكّرلر یاپیلاجق يرلري ترجیح ایدر ، طلبه لرینه ده بویله مكانلرده درس ویرردی .
دورڭ وان والیسی تحسین بگ ، بدیع الزمان حضرتلرینڭ مدرسة الزهرا پروژه سنه اڭ چوق دستك ويرنلردن بريسيدر. حتّا بو خصوصده سلطان رشاده مكتوب یازارق ، بنانڭ انشاسنڭ اهمیتنی آڭلاتمش ، بو عظیم خیرڭ كجيكمدن بيتیريله بيلمه سي ایچون مصرفنڭ بالذّات پادشاه طرفندن أوستلنيلمه سني دخی رجا و طلب ایتمشدی . [٥]